Adada nerede
Adada antik kenti Isparta’nın Sütçüler ilçesine bağlı Sağrak köyü yakınında yer almaktadır. Antik çağda adı Pisidia olan bölgenin önemli antik şehirlerinden biri olan Adada, çam ve ardıç ağaçları arasında yarısı düzlük yarısı yamaç bir arazide,1100 metre yükseklikte yer almaktadır. Aziz Paulos yolu yürüyüş rotası üzerinde bulunan önemli bir antik şehirdir.
Antik şehrin bir çok yapısı günümüze kadar ulaşmış olsa da şehrin geneli harebe durumundadır. Kapsamlı kazı ve onarıma muhtaç bir halde beklemektedir. Yöre halkınca Karabavlu yaylası olarak anılan antik kent yerleşimi ve çevresinin Sütçüler’in eski adı olan Baula ve Karabaolu adlarının Aziz Paulos adından geldiği öne sürülmektedir.
Adada gezi rehberi
9. yy.’a kadar yaşamın sürdüğü Adada şehri bugün ne yazık ki unutulmuş durumda. Daha çok yürüyüş guruplarının ziyaret ettiği şehir ziyaret edenleri doğası ve tarihi ile büyülüyor. Antik şehir içinden Yenikent yolu geçiyor. Adada’ya her türlü araçla ulaşım mümkün. Yollar asfalt, giriş ücretsiz.
Şehri ortasından geçen bir yol ile ikiye ayrılmış. Antik yapılar düz bir arazide sağlı sollu serpilmiş, etrafı ağaçlar ve çalılarla kaplı durumda. Çoğu yapının duvarları içine göçmüş. Yapılardan düşen taş bloklar etrafa serpilmiş durumda. Etrafı ağaçlar ve çalılarla kaplı fakat şehri gezmeye engel değil.
Adada’da görülecek yerler
Adada antik şehrinin eski halinden eser kalmasa da hala görülmeye değer. Şehirde en ilginç bulduğum ve başka şehirlerde çok az rastladığım Tapınaklar ve Antik Roma yolu kalıntısı mutlaka görülmeli. Tiyatronun çok azı ayakta kalmış. Gymnasium kilise ve hamam yapıları fark edilse de yıkıntı halindedir.
Adada isminin kökeni
Adada ismi Anadolu’nun en eski yerli halkı olan Luvi’lerin ya da MÖ 1. binyılda Hititlerin ardıllarından gelişen Pisidce dilinden gelmektedir.
Adada’nın Tarihi
Adada’nın bulunduğu bölge olan Pisidia, MÖ 7000’lerden beri yerleşim görmüştür. Adada, Hititler döneminde Pisidia’nın eski adı olan Pitaşşa bölgesi ile Tarhuntaşşa (Konya çevresi) arasında bir sınır oluşturmaktadır.
MÖ II. yy’da, Termossos’ta bulunan bir anlaşma metninde Adada isminden bahsedilmiştir. Helenistik ve Bizans dönemine kadar farklı kaynaklarda şehrin ismi “Odada” olarak bahsedilmektedir.
Adada, Pisidia bölgesinde ve çevresindeki bir çok şehirle ticari ve siyasi ilişkide bulunmuştur. Selge, Pednelissos gibi komşularıyla düşmanlık ve yarış içindeyken, Termessos ile sıkı ilişkiler içinde olmuş ve bir birinin düşmanlarına karşı güç birliği yapmışlardır. Ayrıca Adada, Termessos’a sürekli baskı yapan Bergama Krallığı’na karşı Termessos’un yanında olmuştur.
Bergama Krallığı’nın vasiyeti sonucu Anadolu’nun topraklarının Roma’ya verilmesiyle (MÖ. 133) Batı Anadolu kentleri Roma hakimiyetine girerken Adada’nın da içinde olduğu bazı Pisidia kentleri bağımsızlıklarını korumuştur. Bağımsız Adada kentinin ilk sikkesi bu dönemde basılmıştır.
Ancak, bölgedeki Antiocheia, Kremna ve Komama gibi Pisidia kentleri de Roma egemenliğinin önemli sembol şehirleri arasında olmuştur. Roma imparatorluk döneminde, 114-161 yılları arasında, Pax Romana denilen barış döneminde Adada ve Pisidia kentleri büyümüş ve zenginleşmişlerdir.
Adada şehrinin gelişimi ve yapı faaliyetleri 3. yy. sonuna kadar devam etmiş ve bu tarihten sonra hızını kaybetmiştir. Daha sonra Hıristiyanlığın gelmesiyle 9. yy a kadar yerleşim devam etmiştir.
Dağlarda yaşayan Pisidialılar, ayrı kabileler halinde yaşarlar ve korsanlık yaparlardı. Çok korkusuz ve savaşçı bir karaktere sahiplerdi. Bağımsızlıklarına çok düşkünlerdi. Bunun en iyi örneği de, MÖ. 333’te İskender’e karşı canları pahasına direnen Sagalassos halkı olmuştur.
Askerlik, bu korkusuz ve savaşmayı seven halkın en önemli geçim kaynaklarından olmuştur. Pisidia’nın diğer şehirlerinde olduğu gibi Adada halkının da İskender’den sonra gelen Helenistik kralların ordularında paralı asker olarak çalıştıkları bilinmektedir. Kıbrıs ve Fenike’de bulunan Adada’lı askerlere ait mezar taşları bunu ispatlar niteliktedir.
Adada St. Paulus yolu üzerinde önemli bir şehir
St. Paul 45 yılında Perge‘ye gelip, orada 1 gün kaldıktan sonra, Toros Dağlarını aşarak Eğirdir üzerinden bugünkü Yalvaç olan Antiocheia şehrine gitmiştir. Bu gittiği yol üzerinden Adada’ya da uğramıştır. Adada’daki hala bir kısmı ayakta olan Aziz Paulos’un takip ettiği yol, Perge’den Adada’ya, Adada’dan Antiocheia’ya giden kutsal yol olduğu sanılmaktadır.
Ayrıca Adada’nın bağlı olduğu Sütçüler ilçesinin eski adının Baulo ve Karabaulo isimlerinin Paulos’tan geldiği de düşünülünce, Adada St. Paulus için önemli bir şehir olmalıdır.
Adada Pisidia’da önemli bir Piskoposluk merkezi
Adada, Antiocheia’nın Pisidia’daki yardımcı piskoposudur. Şehir 325-787 yılları arasında farklı kentlerde toplanan din meclislerine temsilci göndermiştir.
Bölgede resmi kilise örgütünün MS 4. yy’da kurulduğu, Antiocheia, Sagalassos, Kremna, Selge, Adada ve diğer bazı kentlerin piskoposluk merkezi haline geldiği yazılı belgelerden anlaşılmaktadır.
