Girne Kalesi, M.S 7.yüzyıldan itibaren Kıbrıs’a yönelik başlatılan ve aralıklarla 10.yüzyıla kadar devam eden Arap akınlarından korunmak amacıyla, Bizans Döneminde inşa edilen kalelerden biridir. Girne’de gezilecek yerlerin başında gelir.
Barutun ve topun icadıyla, savaş aletleri gelişmiş, bu da farklı savunma tekniklerini gerekli kılmıştır. Buna paralel olarak, Girne Kalesi de dönem dönem, hızlı bir mimari gelişim süreci yaşamıştır. Bütün bunlar göz önüne alındığında Girne Kalesi ve surlarının mimarisi Bizans (M.S. 330-1192), Lüzinyan (M.S.1192-1472) ve Venedik (M.S. 1472-1570) zamanında değişiklikler yaşamıştır.
Osmanlılar tarafından savaşmadan alınan Girne kalesi, İngiliz sömürge zamanında Rum Milli-Muhafız Ordusu tarafından hapishane ve polis okulu olarak kullanılmıştır. 1974’ten sonra Eski Eserler ve Müzeler Dairesi denetimine bırakılarak müze olarak hizmete girmiştir.
Girne kalesinin Tarihi
Helenistik dönem: Girne açıklarında ‘gemi batığı’ ortaya çıkıyor
Girne’nin önündeki sularda MÖ 4. yüzyıldan kalma “Girne Batığının” bulunması Helenistik dönemde yoğun bir liman kentinin varlığı hakkındaki fikri desteklemektedir.
Roma Dönemi: Girne Kalesinin çevresinde Roma dönemi izleri
Girne Kalesi’nin etrafında yapılan arkeolojik araştırmalarda, Roma Dönemine (M.S 4.yüzyıl) ait mozaik ve mezar buluntuları, Girne’nin Roma Döneminde de önemini göstermektedir. Bununla birlikte, bir Roma askeri kalesinin kanıtı yoktur. Roma dönemine ait kalıntılar günümüzde Girne Kalesi müzesinde korunmaktadır.
Bizans Dönemi: Girne Kalesi inşa ediliyor
MS 7. yüzyıldan itibaren Kıbrıs’a yönelik başlatılan ve aralıklarla 10.yy’a kadar devam eden Arap akınlarından korunmak amacıyla inşa edilmiştir. Girne Dağlarında bulunan üç kalenin (Aziz Hilarion Kalesi, Buffavento ve Kantara Kaleleri) ortasında yer alan Girne Kalesi hem şehre girişleri kontrol etmekte hem de diğer kalelerle haberleşme ve merkez noktası olma görevini yürütmekteydi.
Lüzinyan dönemi: Girne Kalesi’ne bazı eklemeler yapılıyor
12.yy’dan itibaren adada hüküm süren Lüzinyanlar tarafından çeşitli eklemelerle kale genişletilmiş, yeni bir giriş kapısı, at nalı formunda kuleler ve kale içine odalar inşa edilmiştir.
Venedikliler dönemi: Girne Kalesi, Osmanlı saldırılarına karşı sağlamlaştırılıyor
15.yy’da, Kıbrıs’ın Venedik idaresine girdiği dönemde, Ceneviz akınlarından oldukça zarar gören kale tamir edilmiş ve bazı eklemeler yapılmıştır. Günümüzde, heybetli bir görünüme sahip olan kale (Osmanlı tehlikesine karşı) yüksek savunma duvarları ve mazgallı kulelerle güçlendirilerek, Venedikliler döneminde en sağlam ve son haline gelmiştir.
Osmanlı dönemi: Girne Kalesi savaşmadan alınıyor
Osmanlı Döneminde, Girne Kalesi savaşmadan teslim olduğundan zarar görmemiştir. Lefkoşa’nın Osmanlının eline geçmesiyle, Girne’ye gönderilen komutanlar tarafından Girne Kalesi teslim alınmıştır. Bu sayede, Girne Osmanlılar için bir tehlike olmaktan çıkmış; Girne kuşatmasına gerek kalmadan, Mağusa’ya doğru ilerlemişlerdir.
İngiliz sömürge Dönemi ve Türklerin Döneminde Girne Kalesi
Girne Kalesi, İngiliz Sömürge Döneminde Rum Milli-Muhafız ordusu tarafından hapishane ve polis okulu olarak kullanılmıştır. 1974’ten sonra Eski Eserler ve Müzeler Dairesi denetimine bırakılarak müze olarak hizmete girmiştir.
Girne Kalesi gezisi
Kalenin girişi
Girne Kalesine, bir hendek üzerinde yer alan, kemerli bir taş köprüden geçilerek girilir. Bu girişten kaleye geçiş, aslında açılır kapanır tahta bir asma köprüyle sağlanmaktaydı. Günümüzde bu asma köprünün izleri giriş kemerinin üzerinde hala görülebilmektedir.
Giriş kapısından orta avluya çıkan koridor (rampa)
Uzun bir giriş koridorundan (rampadan) geçilerek önce Lüzinyan dönemine ait kale kapısına daha sonrada ana avluya ulaşılır. Bu uzun koridorun solunda Bizans Kilisesi, sağında ise bekçi odaları ile bekleme bölümleri görülmektedir. Lüzinyan döneminde yapılan kapının üzerinde buraya sonradan monte edilmiş Lüzinyan armaları yer almaktadır.
Aziz George Kilisesi
Aziz George Kilisesi, girne kalesi yanında 1100’lü yıllarda yapılmıştır. Kalenin girişindeki rampanın hemen solundadır. Bizans ve Lüzinyan dönemlerinde kale dışında kalan bu kilise, Venedik Döneminde genişleyen kalenin içine alınmıştır.
Sadık Paşa Mezarı
Ana avluya çıkmadan hemen sağ köşede karşınıza çıkan mezar Osmanlı denizcisi Cezayirli Sadık Paşanın mezarı bulunur. Kıbrıs’ın fethi sırasında (1570) şehit olan Osmanlı amirali buraya gömülmüştür.
Girne Kalesi’nin iç avlusu
Ana avlunun kuzeybatısında, güneybatısında ve güneydoğusunda, Venedik kuleleri; kuzeydoğusunda ise Lüzinyan kulesi yer alır. Avlunun batısında Lüzinyan dönemine ait odalar, hapishane hücreleri ve zindanlar; güneyinde Bizans kulesi; doğusunda ise Lüzinyan dönemine ait kraliyet muhafızlarının odaları bulunur.
Sarnıç
İç avluda buluna sarnıç, Luzinyan döneminde kalenin su ihtiyacını gidermek için yapılmıştır. Herhangi bir kuşatmada dışarı çıkamayan halk için önemli bir su kayağıdır. Biriktirme su ile doldurulmuştur.
Girne kalesi içinde bulunan müzeler
Mimari yapısı ile Kıbrıs’ın en önemli yapılarından birisi olan Girne Kalesi, aynı zamanda günümüzde de önemli bir müze olarak kullanılmaktadır. Giriş koridorunun sağında yer alan tanıtım odasında kalenin ve kısmen Girne şehrinin tarihi anlatılmaktadır. Avlunun batısında batık gemi müzesi; diğer alanlarda ise Kırnı neolitik yerleşkesi, Lüzinyan ve Venedik dönemlerine ait canlandırmalar yer almaktadır. Vrysi yerleşim yeri, Akdeniz Mezarları ve Batık Gemi müzeleri Gime kalesinde bulunan arkeolojik müzelerdir.
Batık gemi müzesi
Girne Batığı, dünyada şu ana kadar keşfedilen en eski ticaret gemisi batıklarından biridir. Ana karadaki Kaş açıklarında çıkarılan ve Bodrum Müzesinde sergilenen ‘Uluburun batığı’ keşfedilince, en eski olma konusunda ikinci sırayı almıştır. Yine de her ikisi de Türkiye’ye aittir.
Girne batığı, MÖ. 3. yüzyıla tarihlendirilmektedir. 1965 yılında, Kıbrıslı sünger avcısı Andreas Cariolou tarafından, Girneden 1.5 km açıkta, denizin 24 metre derinliğinde keşfedilmiştir.
Amerika Pennsylvania Üniversitesi tarafından ( 1968-1969) denizden çıkarılarak müzeye yerleştirilmiştir. 50 kişilik ekiple iki yıl yürütülen, su altı araştırma ve kurtarma çalışmaları neticesinde, binlerce parçaya ayrılan gemi bir plan dahilinde parça parça su yüzüne çıkarılıp, yeniden birleştirilmiştir.
Girne kalesindeki müzede Girne limanı canlandırması 
Girne batığında ortaya çıkan 9000 adet badem 
Girne batığından çıkan amfora parçaları 
Girne batığından çıkan derinlik ölçerler, iskandil 
Girne batığından çıkan amfora parçaları 
Girne batığından çıkanodun parçaları Girne batığından çıkan gemi iskeleti 
Girne batığından çıkan gemiye ait parçalar
Geminin, Korsan saldırısı veya kötü hava şartları nedeniyle battığı tahmin edilmektedir. Gemide, 400 adet şarap ve diğer yiyecekleri içeren amfora bulunmuştur. Gemide, besin kaynağı olarak kullanılan 9000 adet badem bulunmuş. Gemide insan iskeletine rastlanmamıştır. Mürettebatın yüzerek uzaklaştığı düşünülmektedir.
Lüzinyan döneminin sergilendiği oda
Lüzinyan dönemine ait olan zindanlarda Ortaçağ hapis hayatı, güneydoğudaki Venedik kulesinde ve kuzeydoğudaki Lüzinyan Kulesinde ise çeşitli dönemlere ait askerler ve bu dönemler canlandırılarak tarihe ışık tutulmaktadır.
Vrysi Neolitik dönem odası
Vrysi, Girne’nin yaklaşık 10 km doğusunda denize uzanan küçük bir burun üzerinde yer alan neolitik bir yerleşim yeridir. Neololitik dönemin son evresine tarihlenen (M.Ö. 4410-3750) bir köy yerleşimidir. Bu müzede yerleşim yerinin mimarisi ve yaşam şekli canlandırılmıştır.
Venedik Kulesi
Burası 16’ncı yüzyıl Venedik dönemi mimari özelliklerini taşımaktadır. Kulede, günümüzde top atışı hazırlığı yapan askerler ve benzerleri canlandırılmaktadır.
Lüzinyan Kulesi
Erken Bizans dönemi tahkimat kalıntıları üzerine, Kıbrıs kralı John İbelin tarafından, 1208-1211 yılları arasında yaptırılmıştır. Kulede Bizans, İngiliz, Lüzinyan, Venedik, Osmanlı ve İngiliz askeri bayrakları sergilenmektedir.
Kırnı mezarları
Bu oda, muhafız odalarının kuzey ucunda bulunmaktadır. 1992 yılında, Girne şehrinin Kırnı köyü Hüsnü kayası Cemelönü mevkiindeki mezarlık alanda yapılan kazıda açığa çıkarılan 132 adet eski eser ile mezar sergilemesi canlandırılmıştır.
Mezarlıkların, Eski Tunç Devri sonundan başlayarak, Orta Tunç Devrinin başına kadar (MÖ 2075-1725) kullanıldığı ve 350 yıllık sürede en az üç kere ölü gömme amacıyla açılıp kapatıldığı anlaşılmıştır. Çıkarılan mezar eşyalarından, Mısır, Girit, Filistin ve Anadolu’nun çeşitli merkezleriyle ekonomik ve kültürel ilişkide bulundukları saptanmıştır.
Akdeniz Köyü mezar kalıntıları
Lüzinyan zamanında yapılan muhafız odalarının üst katındaki odalarda yer almaktadır. Kum taşına oyulmuş bir mezar odasında yapılan kurtarma kazısında bulunan eserler sergilenmektedir. Kral mezarlarından çıkarılan buluntular burada sergilenmektedir.
Girne Kalesinde Zindanlar
Girne Kalesindeki Lüzinyan döneminden kalma zindanlar, kalenin batısında yer almaktadır. Zemin katın girişindeki zindancı odasının, kuzey ve güneyindeki birer kapı geçidinden geçilir. Zindan odaları, “Scutella” adı verilen kuyu şeklindeki yer altı hücreleri de içermektedir. Bu hücrelerin üzerleri, Lüzinyan Döneminde yan yana dizilmiş kapak görevi gören kalaslarla kapatılıyormuş.
Zindanlarda çeşitli şekillerde cezalandırmalar yapılırdı. Suçlular, tek hücreli karanlı zindanlara atılıp suçlarını itiraf edinceye kadar işkenceye maruz kalırdı. Suçlu bulunanlar: hançerlenerek, dar ağacında asılarak, kafası kesilerek, suda boğularak ya da dört parçaya bölünerek cezalandırılırlardı.
Bazı soylular, hizmetkarları ile birlikte hücrelere atılıyorlardı. Mesela, Lüzinyan Kralı 4. Hugh’un çocukları I. Peter ve John’u, bu zindanlara, çocuklarının hizmetkarı olan Sir John Lombard ile birlikte attırdığı ve daha sonra elleri ve ayakları kesildikten sonra astırdığı söylenmektedir. Ancak Lüzinyan kralları, genellikle soyluları ve şovalyeleri işkenceyle öldürüp halkı kızdırmamak için, onları aç bırakıp işkence ederek, kendi kendilerine ölmelerini yeğlerlermiş.
Aslan yürekli richard adayı aldığında (1191), ona yardım eden Guy de Lusignan tarafından Girne kalesi ele geçirilir. Kıbrıs kralı olan Bizans valisi İsaac Comnen’in karısı ve kızı da bu zindanlarda tutulmuştur.
Girne Kalesi nerede
Girne Kalesi, Kıbrıs adasındasında; Kuzey Kıbrıs’ın en meşhur şehri olan Girne’de yer almaktadır.
